Wat is een growth mindset nu precies? Simpel gezegd is het het rotsvaste geloof dat je talenten en intelligentie kunt ontwikkelen door hard te werken en door te zetten. Het is het idee dat je brein niet iets is dat vastligt, maar meer een spier die je kunt trainen. En dus sterker kunt maken.
Zie je brein als een spier die je kunt trainen
Stel je voor, je moet voor het eerst een presentatie geven voor een grote klant. De zenuwen gieren door je lijf. Als je diep van binnen gelooft dat je ‘gewoon geen presentator bent’, is de kans groot dat je blokkeert. Dat is de kern van een fixed mindset: de overtuiging dat je talenten en vaardigheden vastliggen. Je hebt het, of je hebt het niet.
Maar wat als je het nu eens anders aanpakt?
Wat als je die presentatie ziet als een kans om te oefenen? Je vraagt een collega om feedback, kijkt een paar tutorials online en bent niet bang om te struikelen over je woorden. Langzaam maar zeker voel je je zekerder. Je leert wat werkt en wat niet. Je talent voor presenteren is geen vaststaand feit, maar het resultaat van inspanning en leren. En dát is precies waar de growth mindset om draait.
De fundamenten van groei
Mensen met een growth mindset snappen dat talent slechts het startpunt is. Ze zien een uitdaging niet als iets om voor weg te lopen, maar juist als een kans om te leren en te groeien. Deze hele denkwijze steunt eigenlijk op drie simpele pijlers:
- Inzet: Je bent bereid om er de nodige uren in te steken, ook als het even tegenzit.
- Strategie: Werkt de ene aanpak niet? Dan probeer je een andere, in plaats van op te geven.
- Hulp vragen: Je ziet feedback en de input van anderen niet als kritiek, maar als waardevolle brandstof om beter te worden.
De growth mindset betekent niet dat je zomaar alles kunt worden wat je wilt. Het betekent wél dat je beter kunt worden in alles waar je je energie en aandacht aan besteedt.
Opvallend genoeg is dit concept in Nederland nog lang niet overal gemeengoed. Uit onderzoek blijkt dat 54 procent van de werkende Nederlanders nog nooit van de term had gehoord. En slechts 18 procent geeft aan bewust met een growth mindset bezig te zijn. Hier ligt dus een enorm, onbenut potentieel voor persoonlijke en professionele ontwikkeling op de werkvloer. Wil je hier meer over weten? Lees dan verder in dit onderzoek naar de growth mindset in Nederland.
De verschillen tussen een growth en fixed mindset
Stel je voor: je krijgt onverwacht kritiek op je werk of een project waar je hard aan hebt gewerkt, mislukt. Hoe reageer je dan? Juist op die momenten, als we onder druk staan, wordt het verschil tussen een growth en een fixed mindset pijnlijk duidelijk. Het is het verschil tussen denken "ik ben hier gewoon niet goed in" en "wat kan ik hiervan leren voor de volgende keer?".
Je kunt deze twee denkwijzen zien als verschillende besturingssystemen voor je brein. Ze bepalen hoe je omgaat met tegenslag, welke keuzes je maakt en hoe je kijkt naar het succes van anderen.
De kern van het verschil
Iemand met een fixed mindset gaat ervan uit dat intelligentie, talenten en vaardigheden vaststaande, aangeboren eigenschappen zijn. Je hebt het, of je hebt het niet. Dit zorgt ervoor dat de focus vooral ligt op presteren en het slim vermijden van situaties waarin je kunt falen. Een misstap voelt dan al snel als een directe aanval op wie je bent.
Aan de andere kant staat de growth mindset. Wie deze denkwijze omarmt, gelooft dat je vaardigheden kunt ontwikkelen door hard te werken, te oefenen en door te zetten. Uitdagingen zijn dan geen bedreigingen, maar kansen om te leren. Feedback is geen kritiek, maar een cruciaal hulpmiddel om beter te worden. Het draait niet om perfectie, maar om het groeiproces zelf.
Dit diagram laat het verschil heel mooi zien. Een 'vaste' mindset zet je groei als het ware op slot, terwijl een 'groei' mindset juist de deur openzet naar nieuwe mogelijkheden en ontwikkeling.
Het beeld maakt helder dat de keuze tussen deze mindsets bepaalt of je talenten 'bevroren' blijven of juist de ruimte krijgen om volop te bloeien.
Een fixed mindset zegt: "Dit is wie ik ben." Een growth mindset vraagt: "Wie kan ik worden?" Een subtiel, maar allesbepalend verschil in perspectief.
Deze manier van denken wordt vaak al op jonge leeftijd gevormd, bijvoorbeeld op school. Helaas blijkt uit onderzoek dat slechts 30 procent van de docenten in Nederland feedback geeft die een growth mindset bevordert, door zich te richten op inzet en het leerproces. De overige 70 procent legt de nadruk nog te vaak op het eindresultaat, wat een fixed mindset juist in de hand kan werken. Ontdek meer over dit onderzoek naar de mindset in het onderwijs.
Growth mindset vs. fixed mindset in de praktijk
Om het verschil nog tastbaarder te maken, zetten we hieronder een paar typische werksituaties naast elkaar. Hoe reageert iemand met een fixed mindset, en hoe pakt iemand met een growth mindset het aan?
Vergelijking Growth Mindset en Fixed Mindset
Een directe vergelijking van hoe beide mindsets reageren op veelvoorkomende situaties op de werkvloer.
| Situatie | Reactie vanuit een Fixed Mindset | Reactie vanuit een Growth Mindset |
|---|---|---|
| Het ontvangen van kritische feedback | "Mijn werk is niet goed genoeg. Ze vinden me vast incompetent." (Neemt het persoonlijk op) | "Interessant punt. Hoe kan ik dit gebruiken om mijn werk de volgende keer te verbeteren?" (Ziet het als een leermoment) |
| Een project mislukt | "Zie je wel, dit kan ik gewoon niet. Dit was een verspilling van tijd." (Geeft op) | "Oké, dit werkte niet zoals gepland. Laten we analyseren wat er misging en wat we de volgende keer anders doen." (Focust op leren) |
| Een collega boekt succes | "Waarom hij wel en ik niet? Hij heeft gewoon meer geluk of talent." (Voelt zich bedreigd of jaloers) | "Wat goed van hem! Ik ga eens vragen hoe hij dat heeft aangepakt, misschien kan ik er iets van leren." (Is geïnspireerd) |
| Een nieuwe, complexe taak | "Dat heb ik nog nooit gedaan, dat is te moeilijk voor mij. Ik begin er niet aan." (Vermijdt de uitdaging) | "Dit is een mooie uitdaging. Het is nieuw voor me, maar ik ga uitzoeken hoe het moet." (Omarmt de uitdaging) |
Zoals je ziet, is de impact op de werkvloer enorm. Een growth mindset leidt tot meer veerkracht, creativiteit en een continue drang om te verbeteren, terwijl een fixed mindset stagnatie en onzekerheid kan veroorzaken.
De impact van een growth mindset op je organisatie
Een organisatie is uiteindelijk niet meer dan een verzameling mensen. De mindset van die mensen is dus direct bepalend voor het succes en de veerkracht van het hele bedrijf. Als een growth mindset niet alleen iets is van een paar individuen, maar echt in de bedrijfscultuur zit, dan zie je pas wat voor een enorme impact het heeft.
Bedrijven waar deze denkwijze de boventoon voert, benaderen uitdagingen fundamenteel anders. Het zijn geen obstakels, maar brandstof voor vooruitgang. Een mislukte productlancering? Geen ramp, maar een goudmijn aan data over wat de klant écht wil. Die manier van kijken naar ‘falen’ is cruciaal om te kunnen vernieuwen en je concurrenten voor te blijven.
Een cultuur van innovatie en feedback
In organisaties waar een fixed mindset heerst, is de angst om fouten te maken vaak verlammend. Medewerkers spelen op veilig. Ze nemen geen risico’s en houden hun beste ideeën voor zich. Waarom? Omdat falen wordt gezien als een direct bewijs van onkunde, wat schadelijk kan zijn voor hun carrière.
Zodra een growth mindset de norm wordt, draait dat beeld 180 graden. Teams durven ineens wél te experimenteren, pilots op te zetten en nieuwe werkwijzen uit te proberen. Ze voelen dat een misstap geen afrekening is, maar een leermoment waar het hele team van profiteert. Een IT-afdeling durft bijvoorbeeld een nieuw softwarepakket te testen, zelfs als het risico bestaat dat het niet perfect werkt. Ze weten dat de geleerde lessen waardevoller zijn dan het vermijden van de fout.
Dat levert een paar heel concrete voordelen op:
- Meer innovatie: Er is ruimte om te proberen, wat leidt tot betere producten en slimmere processen.
- Constructieve feedback: Collega’s zien elkaar niet als concurrenten, maar als teamgenoten die elkaar beter willen maken. Kritiek wordt een cadeautje, geen aanval.
- Hogere betrokkenheid: Medewerkers voelen zich gewaardeerd om hun inzet en leercurve, en niet alleen om een vlekkeloos eindresultaat.
Een organisatie die groei omarmt, straft fouten niet af, maar analyseert ze. Dat is het verschil tussen een cultuur van angst en een cultuur van leren.
Veerkracht en psychologische veiligheid
Een collectieve growth mindset bouwt aan een ijzersterke, veerkrachtige organisatie die veel beter met tegenslagen om kan gaan. Denk aan een salesteam dat een enorme deal misloopt. Een team met een fixed mindset gaat op zoek naar een zondebok: de economie had tegengezeten, de concurrent speelde vals, of erger nog, die ene collega deed het fout.
Een team met een growth mindset stelt heel andere vragen: "Oké, wat kunnen we hiervan leren? Welke signalen hebben we onderweg gemist? Hoe passen we onze aanpak de volgende keer aan?" De teleurstelling wordt direct omgezet in actie en een plan voor verbetering.
Zoiets kan natuurlijk alleen in een omgeving waar mensen zich veilig genoeg voelen om hun nek uit te steken en zich kwetsbaar op te stellen. Dit is de kern van wat is psychologische veiligheid. De link tussen die veiligheid en een growth mindset is onmiskenbaar: de een kan amper zonder de ander. Samen creëren ze een team dat niet breekt bij tegenslag, maar er juist slimmer en sterker van wordt.
Hoe een growth mindset er in de praktijk uitziet
Alle theorie is leuk en aardig, maar hoe herken je een growth mindset nu op een doodgewone dinsdagochtend op kantoor? Het zit ‘m niet in grootse, meeslepende speeches, maar juist in de kleine, alledaagse reacties. Het is de manier waarop je reageert op een onverwachte uitdaging, een gemaakte fout of een stukje kritische feedback.
Laten we die theorie eens concreet maken met een paar voorbeelden uit de praktijk.
De junior marketeer en de mislukte campagne
Stel je Lotte voor, een junior marketeer. Ze is trots op haar nieuwe social media-campagne, tot ze er met een knoop in haar maag achterkomt dat de targeting helemaal verkeerd staat. Een flink deel van het budget is naar de verkeerde doelgroep gegaan. Oeps.
-
De reactie vanuit een fixed mindset: Lotte slaat dicht van de paniek. Haar eerste gedachte is om de fout te verdoezelen. Ze is bang voor de kritiek en ziet het als een keiharde bevestiging van haar onkunde: "Zie je wel, ik ben hier gewoon niet goed genoeg voor."
-
De reactie vanuit een growth mindset: Lotte baalt enorm, maar ze weet dat verstoppen geen zin heeft. Ze stapt direct naar haar manager, legt uit wat er is misgegaan en neemt 100% verantwoordelijkheid. Ze komt meteen met een plan: "Ik heb de fout direct hersteld. Hier is een analyse van wat er misging en wat we ervan kunnen leren. Ik heb ook meteen een extra controle-stap in ons proces gebouwd om dit soort fouten voortaan te voorkomen."
Lotte ziet deze blunder niet als het einde van de wereld, maar als een dure, maar waardevolle les. Ze richt zich op de oplossing en wat ze ervan kan leren. Hiermee wint ze niet alleen het vertrouwen van haar team, maar wordt ze zelf ook een stukje beter in haar vak.
Het salesteam en de deal die op het laatste moment klapt
Een salesteam heeft maandenlang bloed, zweet en tranen in een enorme deal gestopt. Alles lijkt rond, maar op het allerlaatste moment kiest de klant toch voor de concurrent. De teleurstelling is gigantisch.
-
De reactie vanuit een fixed mindset: Het team zoekt naar externe excuses. "De klant snapte het gewoon niet," "Marketing gaf ons slechte leads," of "De concurrent was onrealistisch goedkoop." Ze wijzen met de vinger en voelen zich slachtoffer van de omstandigheden.
-
De reactie vanuit een growth mindset: Het team plant meteen een evaluatie. De sfeer is niet beschuldigend, maar nieuwsgierig. Ze stellen elkaar vragen als: "Wat weten we nu over de échte behoeften van dit soort klanten? Waar in het proces zijn we ze precies kwijtgeraakt? Welk onderdeel van onze pitch was blijkbaar niet overtuigend genoeg?"
Zo wordt een verloren deal omgezet in een goudmijn aan strategische informatie. Wil je dat jouw team ook op deze manier leert omgaan met uitdagingen? Een growth mindset workshop kan de perfecte start zijn om tegenslag niet langer als een eindpunt te zien, maar als brandstof voor toekomstig succes.
Zo ontwikkel je zelf een growth mindset: een praktisch stappenplan
Goed nieuws: je mindset is geen vaststaand feit. Je kunt hem trainen, net zoals je een spier traint in de sportschool. Het ontwikkelen van een growth mindset is een proces. Het vraagt om eerlijk naar jezelf te kijken en stap voor stap nieuwe denkpatronen aan te leren. Met dit stappenplan kun je vandaag nog beginnen.
Zie het niet als een snelle fix, maar als een doorlopende oefening. Elke stap helpt je om die oude, beperkende overtuigingen los te laten en te vervangen door gedachten die je verder brengen.
Stap 1: Herken je innerlijke criticus
Iedereen heeft dat stemmetje in zijn hoofd. Bij een fixed mindset is dat vaak een strenge criticus die je klein probeert te houden. Hij fluistert dingen als: "Daar ben je toch niet slim genoeg voor" of "Begin er maar niet aan, want als het mislukt, sta je mooi voor schut."
De allereerste stap is om je bewust te worden van deze gedachten. Merk gewoon op wanneer ze de kop opsteken, bijvoorbeeld als je voor een nieuwe uitdaging staat of feedback krijgt. Je hoeft er nog niets aan te veranderen, alleen maar te herkennen: hé, daar is die stem weer.
Stap 2: Voeg het woordje 'nog' toe
Een van de simpelste, maar meest krachtige trucjes om je mindset te kantelen, is het toevoegen van het woordje ‘nog’. Het verandert een harde, definitieve uitspraak in een tijdelijke situatie. Ineens is er weer ruimte voor groei.
- "Ik kan dit niet" wordt "Ik kan dit nóg niet."
- "Ik snap hier niks van" verandert in "Ik snap hier nóg niks van."
- "Dit gaat me nooit lukken" buig je om naar "Dit is me nóg niet gelukt."
Dat ene kleine woordje opent de deur naar leren en verbeteren. Het erkent waar je nu staat, zonder de toekomst op slot te gooien.
De kern van een growth mindset is niet geloven dat je alles kunt, maar geloven dat je alles kunt léren. Het proces is belangrijker dan je startpunt.
Stap 3: Zoek de uitdaging bewust op
Je comfortzone is de grootste vijand van groei. Om je 'groei-spier' te trainen, moet je bewust situaties opzoeken die een beetje schuren of ongemakkelijk voelen. Geef je vrijwillig op voor dat project dat net buiten je huidige skills ligt of pak een taak op die je nog nooit hebt gedaan.
Begin klein. Het doel is niet om jezelf te overweldigen, maar om te ervaren dat je door inspanning kunt groeien. Elke kleine overwinning levert het bewijs dat je meer kunt dan je dacht. Voor meer inspiratie kun je deze 7 groei mindset tips bekijken die je direct kunt toepassen.
Stap 4: Focus op het proces, niet alleen op het resultaat
In een wereld die draait om resultaten, is dit misschien wel de lastigste stap. Probeer je aandacht te verleggen van het einddoel naar de weg ernaartoe. Vier niet alleen het succes achteraf, maar sta ook stil bij de inspanning die je hebt geleverd, de nieuwe strategie die je hebt geprobeerd en wat je hebt geleerd van een fout.
Stel jezelf na een taak eens deze vragen:
- Wat heb ik geleerd tijdens dit proces?
- Welke aanpak werkte goed en wat zou ik de volgende keer anders doen?
- Waar ben ik trots op, los van het eindresultaat?
Een geweldige manier om je growth mindset te blijven voeden is door te lezen. Goede boeken over persoonlijke ontwikkeling bieden vaak frisse perspectieven en praktische handvatten om je leerproces verder te verdiepen.
Veelgestelde vragen over de growth mindset
Je hebt nu een goed beeld van wat de growth mindset inhoudt, hoe het er in de praktijk uitziet en hoe je ermee kunt beginnen. Toch blijven er vaak nog wat vragen hangen. Logisch, want het is een compleet andere manier van denken. Laten we een paar van de meest voorkomende vragen tackelen.
Is een fixed mindset dan altijd slecht?
Nee, ‘slecht’ is niet het juiste woord. Beperkend, dat is het wel. Een fixed mindset voelt soms als een veilige optie. Het beschermt je op de korte termijn tegen teleurstelling en het gevoel van falen. Zie het als een mentaal schild dat je ego beschermt met de gedachte: "Ach, dit is gewoon niets voor mij."
Op de lange termijn staat datzelfde schild je groei echter flink in de weg. Het houdt je tegen om nieuwe talenten te ontdekken en veerkrachtiger te worden. Het doel is dus niet om die fixed mindset-gedachten compleet uit te bannen – dat is onmenselijk. Het gaat erom dat je die stem leert herkennen. Zodra je hem hoort, kun je bewust kiezen voor een growth-reactie, zéker op de momenten dat je wilt leren en vooruit wilt komen.
Hoe stimuleer ik een growth mindset in mijn team als manager?
Als manager ben jij de architect van de teamcultuur. Jouw gedrag en communicatie zetten de toon. Het mooie is dat je al met kleine, consistente acties een growth mindset kunt aanwakkeren.
Hier zijn een paar praktische manieren om dat te doen:
- Geef feedback op het proces, niet alleen op het resultaat. Prijs de inzet, de strategie die iemand koos en de lessen die zijn geleerd. Zeg bijvoorbeeld: "Ik waardeer enorm hoe je verschillende invalshoeken hebt uitgeprobeerd om dit op te lossen," in plaats van een simpel "Goed gedaan."
- Wees zelf het rolmodel. Praat open over je eigen uitdagingen, de fouten die je maakte en wat je ervan hebt geleerd. Zo laat je zien dat groei een doorlopend proces is, óók voor leiders.
- Creëer psychologische veiligheid. Bouw een sfeer waarin teamleden durven te experimenteren en fouten durven te maken, zonder angst voor afkeuring. Zie een misstap niet als een blunder, maar als een leermoment voor het hele team. Analyseer samen wat er gebeurde, zonder een schuldige aan te wijzen.
Door deze principes toe te passen, bouw je een team dat uitdagingen niet langer uit de weg gaat, maar ze juist omarmt als een kans om samen sterker te worden.
De vraag voor een leider is niet: "Wie heeft deze fout gemaakt?", maar: "Wat kunnen we hiervan leren zodat we als team beter worden?"
Kan iedereen een growth mindset aanleren?
Absoluut. Onze hersenen zijn ‘neuroplastisch’. Dat klinkt ingewikkeld, maar het betekent simpelweg dat ze zich hun hele leven lang kunnen aanpassen en nieuwe verbindingen kunnen leggen. Je kunt je brein dus letterlijk trainen om nieuwe denkpatronen te vormen.
Natuurlijk kost dit voor de een meer bewuste inspanning dan voor de ander. Je opvoeding, eerdere ervaringen en diepgewortelde overtuigingen spelen allemaal een rol. Maar het vermogen om een growth mindset te ontwikkelen, zit in ieder van ons. Het begint met het besef dat je gedachten niet in steen gebeiteld zijn en de wil om te veranderen. Met oefening en geduld kun je je denkwijze stap voor stap transformeren.
Bij Growth Assembly geloven we dat een growth mindset het fundament is voor elke succesvolle organisatie. We helpen teams en leiders deze denkwijze in de praktijk te brengen met trainingen die verder gaan dan theorie. Ontdek hoe onze evidence-based programma's jouw team kunnen helpen veerkrachtiger, innovatiever en effectiever te worden. Bekijk onze trainingen op growthassembly.nl.
